Znajdziecie tu opisy wszystkich bruśnieńskich kamiennych krzyży przydrożnych, historię kamieniarki bruśnieńskiej i aktualne informacje związane z nimi.
Miejsce: figura stoi obok domu nr 9 w Podemszczyźnie.
Lokalizacja: 50.22213, 23.29455
Opis:
Figura stoi na prywatnej posesji, ma zamalowane napisy. Krzyżyk wieńczący ma ciekawy, mało spotykany wzór, na górnym ramieniu wstęga na Tytuł, u podstawy jedna z Maryjek odchylona, zazwyczaj dwie postaci stoją prosto.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: figurę znaleźć możemy w Wielkim Lesie koło Podemszczyzny, na miejscu gdzie kiedyś był przysiółek Kołosowskie. Najszybciej tam trafimy wjeżdżając obok Leśniczówki na początku lasu w drogę boczną na prawo i tam jadąc około 1400 metrów w las dotrzemy do rozwidlenia dróg, wchodzimy na prawo i tam około 250 metrów dalej obok figury nr 14 będzie skrzyżowanie leśnych dróg, idziemy na lewo około 500 metrów i tam po lewej stronie drogi stoi ta figura.
Lokalizacja: 50.22917, 23.25888
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Figura ma częściowo uszkodzony krzyżyk wieńczący i podstawę. Po inskrypcji możemy się dowiedzieć, że mieszkająca na przysiółku Kołosowskie Anna pochodziła z rodziny, od której nazwę wzięła ta część Podemszczyzny.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: figurę znaleźć możemy w Wielkim Lesie koło Podemszczyzny, na miejscu gdzie kiedyś był przysiółek Kołosowskie. Najszybciej tam trafimy wjeżdżając obok Leśniczówki na początku lasu w drogę boczną na prawo i tam jadąc około 1400 metrów w las dotrzemy do rozwidlenia dróg, wchodzimy na prawo i tam około 250 metrów dalej znajdziemy tę figurę.
Lokalizacja: 50.22768, 23.26618
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Figura stoi na nieistniejącym już przysiółku Kołosowskie, jak widać po nazwisku fundatorki, nazwa przysiółka wywodziła się od nazwiska zamożnego gospodarza, który tu mieszkał. Postument zwieńczony jest ciekawym krzyżykiem, który ma u podstawy tabliczkę z datą. Ramiona krzyżyka ozdobione są płaskorzeźbami kwiatków.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: element figury leży kilkadziesiąt metrów od drogi w lasku nieopodal leśniczówki w Podemszczyźnie, która usytuowana jest przy wlocie do Wielkiego Lasu
Lokalizacja: 50.21943, 23.28446
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Element kamiennej figury wygląda na postument, w który wetknięty był kamienny krzyżyk, niestety nie ma po nim śladu.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: ta powalona figura leży nieopodal bunkra na cmentarzu w Podemszczyźnie. Usytuowana jest niedaleko drogi na polu (północna strona).
Lokalizacja: 50.22759, 23.28987
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Kiedyś rosła tutaj okazała lipa, ale niedawno uschła i wywróciła się. Były napisy na dwóch segmentach tego krzyża, niestety te dolne rozsypały się. Pozostały tylko te na górnej tablicy. Zapewne przewracające się drzewo przewróciło i rozbiło figurę.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: krzyż stoi przy drodze około 300 metrów za cerkwiskiem w stronę Rudki.
Lokalizacja: 50.22927, 23.29543
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Krzyż ma tylko datę, bez formuł modlitewnych ani fundatora. Na ramionach krzyża znajdują się klasyczne skróty. Z tyłu mamy trochę niedbale wyrytą datę 1787, być może to rok, kiedy postawiono na tym miejscu wcześniejszy, może drewniany krzyż. Na środku jest dziura, to miejsce na czop żeliwnego odlewu wizerunku Chrystusa. Ogólnie wzór tego krzyża jest niepowtarzalny, to jedyny tego typu przydrożny krzyż na ziemi lubaczowskiej.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: usytuowany jest tuż przy drodze, na końcu Podemszczyzny. Jedziemy, w kierunku cerkwiska podemszczyźniańskiego i tam 200 metrów dalej, po prawej stronie drogi, dostrzeżemy ten obiekt.
Lokalizacja: 50.22842, 23.29549
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
W pewnym okresie czasu rozpowszechniła się nowa moda, związana z sakralnymi fundacjami. Obok kamiennych krzyży, zaczęły się pojawiać także żeliwne odlewy. Warto zwrócić uwagę na to, że takie odlewy mające swoje formy, da się sklasyfikować, względem konkretnych identycznych odlewów. O ile kamieniarze, mogli różnicować i coś dodawać do swoich wyrobów, to odlew żeliwny miał sztywny niezmieniany szablon. Elementem łączącym odlewnictwo z kamieniarstwem są kamienne postumenty pod żeliwne odlewy krzyża.
Miejsce z fundatorem jest niestety częściowo zdekompletowane. Wiemy tylko na pewno, że miał na imię Stefan. Tego typu zdekompletowane nazwiska, będzie można odnaleźć potem na cmentarzach. Zazwyczaj, fundatorzy byli zamożni i stać ich było też, na kamienny nagrobek, bo jak wiadomo, biedniejszym stawiano tylko drewniane krzyże, które z czasem się rozsypały i oni sami niejako znikali.
Kamienna podstawa ma też na jednym z boków specyficzny symbol, jest to krzyż, z jednego boku ma literę J z drugiego P a pod spodem S.
Na podstawie takich informacji, jakie daje nam ten krzyż, możemy tylko domniemać, że 11 stycznia 1875 roku miało miejsce jakieś ważne wydarzenie. Przed wojną w okolicy, gdzie stoi ta figura, były zabudowania. Można przypuszczać, że w tym miejscu swoje gospodarstwo miał Stefan i z dla siebie ważnej okazji, postawił tę fundację.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: w Podemszczyźnie stała cerkiew, ale spłonęła w 1944 roku. Pozostało po niej zaniedbane cerkwisko, z resztkami dzwonnicy murowanej. Usytuowane jest ono na końcu wioski, przy drodze w kierunku Rudki. Na skraju cerkwiska, przy drodze znajdziemy interesującą nas figurę.
Lokalizacja: 50.22638, 23.29536
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Można się zastanawiać, dlaczego w napisach, słowa Głód i Wojna, zostały napisane dużą literą, a powietrze i ogień z małej. Być może wskazuje to, że w 1915 roku, gdy przetoczył się tutaj front, najbardziej mieszkańcom dokuczał właśnie głód i niebezpieczeństwo wojny. Nieopodal w okolicach Brusna, w tym czasie rozegrała się duża bitwa. Rozkładające się ciała żołnierzy po niej, spowodowały w Bruśnie wybuch zarazy. Można uważać, że ta zaraza i do Podemszczyzny się dostała i walki też się tutaj toczyły.
Ciekawymi elementami ozdobnymi krzyżyka są gwiazdki na trzech ramionach. Teoretycznie w tych miejscach powinny być skróty i tabliczka z tytułem. Drugim dość niezwykłym zabiegiem na tej figurze, jest umieszczenie kapliczki między krzyżykiem a napisami. Zazwyczaj w tym miejscu, znajduje się coś w rodzaju pośrednika modlitw. Tymczasem, mamy tutaj postać Matki Boskiej Opieki (Pokrow), pod takim właśnie wezwaniem była cerkiew w Podemszczyźnie. W takim przypadku, nie byłby to pośrednik, ale główna siła opiekuńcza tej wioski, czyli Pokrowa. Stąd nie ma się co dziwić, że mamy na figurze taką postać.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: krzyż pańszczyźniany znajdziemy na cerkwisku w Podemszczyźnie.
Lokalizacja: 50.22621, 23.29526
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Jest to klasyczny przykład krzyża postawionego z okazji zniesienia pańszczyzny w Galicji.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: ten krzyż stoi 250 metrów przed cerkwiskiem w Podemszczyźnie.
Lokalizacja: 50.2239, 23.29486
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Zarówno żeliwny krzyżyk jak i postument z kamienia są uszkodzone, ale miejscowi mieszkańcy prowizorycznie naprawili też żeliwny krzyż.
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: figura stoi na skraju pól i tyłów gospodarstw. Najlepiej go odnaleźć, jadąc drogą główną od strony „Ostoi” i szukamy tam skrzyżowania koło przystanku. Skręcamy w piaszczystą drogę i jedziemy niejako na tyły zabudowań gospodarczych. 340 metrów dalej dostrzeżemy po lewej mały gaik, w którym stoi ta figura.
Lokalizacja: 50.22084, 23.29329
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Niemal identyczna figura stoi na cerkwisku, czyli kilkaset metrów nieopodal. Identyczność ta wiąże się z datą i podobną inskrypcją oraz płaskorzeźbą Maryi w kapliczce. Różnice jakie można tu zaobserwować, to trochę odmienna inskrypcja. Tutaj mamy dodatkowo „nagłą śmierć”. Jest to na pewno krzyż związany z I Wojną i aspektem występującej zarazy w wiosce. Można przypuszczać, że figura na cerkwisku była fundowana przez całą wioskę, natomiast ta powinna być prywatną fundacją. Możemy się tylko domyślać, że rodzina, która wystawiła figurę, doznała jakiejś łaski bożej, skoro ufundowała ją. Ciekawy jest też aspekt płaskorzeźby w kapliczce. O ile w Puchaczach jest święty Mikołaj, to tutaj mamy Matkę Boską Opieki. Właśnie pod takim wezwaniem była w Podemszczyźnie cerkiew i miejscowi mieszkańcy szukając opieki przed złem, oddawali się swojej patronce. Takie szczegóły pokazują, że tego typu figury są przemyślaną fundacją i zgodne z miejscową tradycją.
Obiekt niestety nie jest w zbyt dobrym stanie. Jest przechylony, ma sypiący się krzyżyk, no i oczywiście jest brudny! Pod tą figurą leżą szczątki starszego kamiennego krzyżyka. Pozwala to domniemać, że ten obecny mógł być… zwinięty z cmentarza…
TUTAJ album ze zdjęciami
Miejsce: krzyż znajduje się między wioską Puchacze a Podemszczyzną, mniej więcej w połowie drogi. Aby go znaleźć, musimy pojechać na koniec Puchaczy niebieskim szlakiem. Gdy miniemy zabudowania i będziemy jechać lasem (około 650 metrów), bacznie obserwujemy lewą stronę. Tam około 20 metrów od drogi, na pagórku stoi ten krzyż.
Lokalizacja: 50.21573, 23.30395
Inskrypcja: język ukraiński
Opis:
Można przypuszczać, że przed wojną ten krzyż stał na rozwidleniu dróg, jakie wychodziły z Puchaczy w kierunku Podemszczyzny. Nie było tutaj zabudowań, ani lasu jak teraz. Były w okolicy rozległe łąki między strumieniami.
Krzyż ten jest niezwykły, bowiem jest on dowodem na to, że spotykane na innych krzyżach w okolicy rysowane odręcznie krzyżyki na podstawie i na krzyżu, nie były dawnym wandalizmem i pojedynczym wybrykiem, tylko jakąś tradycją. Istnieje możliwość, że krzyż mógł mieć związek z „morowym powietrzem”. Rok 1868 był okresem, gdzie fundacje prywatne były rzadkie, królowały natomiast „anonimowe” fundacje gromadzkie. Wieś zazwyczaj fundowała krzyż w bardzo ważnej intencji, dotyczącej całej wioski. Taką intencją mogło być przezwyciężenie dużej zarazy w wiosce. Nie pisano o tym na krzyżu, bowiem istnieje możliwość, że był to temat tabu. Kwestia występujących epidemii na ziemi lubaczowskiej w tym okresie, jest praktycznie nieznana. Niestety brak badań historycznych. W całym regionie jest dużo krzyży od roku 1842 do pierwszej wojny, które mają wspólne cechy, ale często żadnej historii. Częściowo odpowiedź dają „krzyże z czaszkami”, bowiem niektóre z nich są określane przez miejscowych jako powiązane z epidemiami.
Opisywany krzyż jest kluczowy, ze względu na ogromną ilość krzyżyków. Krzyż w Nowinach Horynieckich ma identyczne krzyżyki i jest z podobnego okresu (1863 rok). Na ich podstawie można wysnuć przypuszczenia odnośnie rytych krzyżyków. Być może każdy krzyżyk, to ofiara epidemii, „podpisana” przez bliskich.
TUTAJ album ze zdjęciami
