Podemszczyzna 16

Miejsce: w Podemszczyźnie jest skrzyżowanie dróg, gdzie jedna prowadzi przez lasy w stronę Nowego Sioła. Jadąc nią około 580 metrów, niedaleko przed leśniczówką, po prawej stronie, 20 metrów od drogi znajdziemy ten krzyż.

Znajdziesz obiekt klikając na współrzędne:

50.21928, 23.28517

Opis:

W rękopisie Karola Notza, znajdziemy zapis: „Legendy o Tatarach, o bitwie, względnie walce między Brusnem, Hutą a Podemszczyzną, którą stoczyli Polacy i Tatarzy. Są również 4 mogiły: 1 we wsi, tam jest krzyż kamienny z czasów najazdów tatarskich, 3 przy gościńcu do Nowego Sioła.”

Do naszych czasów dotrwał tylko jeden krzyż mogilny z czasów najazdów tatarskich, jeden z trzech przy gościńcu do Nowego Sioła. Jest to krzyż z typu najstarszych kamiennych krzyży, nie ma kamiennej podstawy, w którą byłby wetknięty, jest bezpośrednio wbity w ziemię około 40 cm. Najprawdopodobniej jedna z trzech mogił przy gościńcu była na skrzyżowaniu dróg w Podemszczyźnie, co potwierdzają stare mapy. Być może trzecia mogiła była niedaleko, obok miejsca gdzie leżą szczątki nowszego krzyża, ale mógł być postawiony na mogile, gdzie uległ zniszczeniu pierwotny krzyż, ewentualnie przy drodze leśnej za leśniczówką.

Wielu ludzi nazywa tego typu krzyże potocznie „turkami”. Ponieważ jedyne źródło historyczne, które faktycznie określa z jakimi wydarzeniami są związane te krzyże, to rękopis Karola Notza, gdzie używa on tylko określeń typu: „krzyż kamienny z czasów najazdów tatarskich”, w opracowaniach na stronie kamiennekrzyze.pl będzie używana ogólna nazwa dla tego typu obiektów „Krzyże Tatarskie”. Nazwa „turek” nie jest precyzyjna i może przynosić na myśl, że najechali te tereny Turcy, tymczasem, w mogiłach leżą ofiary najazdów czambułów tatarskich, stąd dla sprecyzowania tematu odnosić będziemy się tylko do Tatarów

TATAJ galeria związana z krzyżem

Podemszczyzna 2

Miejsce: figura stoi przy drodze w okolicy domu nr 2 w przysiółku Puchacze.

Lokalizacja: 50.21381, 23.31947

Opis:

Figura zamalowana, na prywatnej posesji, dlatego trudno odczytać inskrypcję. Jej elementem wyróżniającym jest płaskorzeźba św. Mikołaja we wnęce na postumencie.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 6

Miejsce: figura stoi obok domu nr 9 w Podemszczyźnie.

Lokalizacja: 50.22213, 23.29455

Opis:

Figura stoi na prywatnej posesji, ma zamalowane napisy. Krzyżyk wieńczący ma ciekawy, mało spotykany wzór, na górnym ramieniu wstęga na Tytuł, u podstawy jedna z Maryjek odchylona, zazwyczaj dwie postaci stoją prosto.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 15

Miejsce: figurę znaleźć możemy w Wielkim Lesie koło Podemszczyzny, na miejscu gdzie kiedyś był przysiółek Kołosowskie. Najszybciej tam trafimy wjeżdżając obok Leśniczówki na początku lasu w drogę boczną na prawo i tam jadąc około 1400 metrów w las dotrzemy do rozwidlenia dróg, wchodzimy na prawo i tam około 250 metrów dalej obok figury nr 14 będzie skrzyżowanie leśnych dróg, idziemy na lewo około 500 metrów i tam po lewej stronie drogi stoi ta figura.

Lokalizacja: 50.22917, 23.25888

Inskrypcja: język ukraiński

Zbaw Panie lud Twój, i błogosław dziedzictwu Twemu 1901 dnia 16 listopada

Ten krzyż postawiono staraniem Anny Kołosowski

Opis:

Figura ma częściowo uszkodzony krzyżyk wieńczący i podstawę. Po inskrypcji możemy się dowiedzieć, że mieszkająca na przysiółku Kołosowskie Anna pochodziła z rodziny, od której nazwę wzięła ta część Podemszczyzny.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 14

Miejsce: figurę znaleźć możemy w Wielkim Lesie koło Podemszczyzny, na miejscu gdzie kiedyś był przysiółek Kołosowskie. Najszybciej tam trafimy wjeżdżając obok Leśniczówki na początku lasu w drogę boczną na prawo i tam jadąc około 1400 metrów w las dotrzemy do rozwidlenia dróg, wchodzimy na prawo i tam około 250 metrów dalej znajdziemy tę figurę.

Lokalizacja: 50.22768, 23.26618

Inskrypcja: język ukraiński

Zbaw Panie lud Twój, i błogosław dziedzictwu Twemu

Ten krzyż postawiono staraniem Juli Kołosowski

Dnia 27 czerwca 1891

Opis:

Figura stoi na nieistniejącym już przysiółku Kołosowskie, jak widać po nazwisku fundatorki, nazwa przysiółka wywodziła się od nazwiska zamożnego gospodarza, który tu mieszkał. Postument zwieńczony jest ciekawym krzyżykiem, który ma u podstawy tabliczkę z datą. Ramiona krzyżyka ozdobione są płaskorzeźbami kwiatków.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 13

Miejsce: element figury leży kilkadziesiąt metrów od drogi w lasku nieopodal leśniczówki w Podemszczyźnie, która usytuowana jest przy wlocie do Wielkiego Lasu

Lokalizacja: 50.21943, 23.28446

Inskrypcja: język ukraiński

Mładenec Joan syn Nikolaja Terecha RB 1865

Opis:

Element kamiennej figury wygląda na postument, w który wetknięty był kamienny krzyżyk, niestety nie ma po nim śladu.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 12

Miejsce: ta powalona figura leży nieopodal bunkra na cmentarzu w Podemszczyźnie. Usytuowana jest niedaleko drogi na polu (północna strona). 

Lokalizacja: 50.22759, 23.28987

Inskrypcja: język ukraiński

Zbaw Panie lud Twój, i błogosław dziedzictwo Twoje

Opis:

Kiedyś rosła tutaj okazała lipa, ale niedawno uschła i wywróciła się. Były napisy na dwóch segmentach tego krzyża, niestety te dolne rozsypały się. Pozostały tylko te na górnej tablicy. Zapewne przewracające się drzewo przewróciło i rozbiło figurę.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 11

Miejsce: krzyż stoi przy drodze około 300 metrów za cerkwiskiem w stronę Rudki.

Lokalizacja: 50.22927, 23.29543

Inskrypcja: język ukraiński

1871 dnia 8 maja

Opis:

Krzyż ma tylko datę, bez formuł modlitewnych ani fundatora. Na ramionach krzyża znajdują się klasyczne skróty. Z tyłu mamy trochę niedbale wyrytą datę 1787, być może to rok, kiedy postawiono na tym miejscu wcześniejszy, może drewniany krzyż. Na środku jest dziura, to miejsce na czop żeliwnego odlewu wizerunku Chrystusa. Ogólnie wzór tego krzyża jest niepowtarzalny, to jedyny tego typu przydrożny krzyż na ziemi lubaczowskiej.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 10

Miejsce: usytuowany jest tuż przy drodze, na końcu Podemszczyzny. Jedziemy, w kierunku cerkwiska podemszczyźniańskiego i tam 200 metrów dalej, po prawej stronie drogi, dostrzeżemy ten obiekt.

Lokalizacja: 50.22842, 23.29549

Inskrypcja: język ukraiński

Ten krzyż postawiono w 1875 stycznia dnia 11

Opis:

W pewnym okresie czasu rozpowszechniła się nowa moda, związana z sakralnymi fundacjami. Obok kamiennych krzyży, zaczęły się pojawiać także żeliwne odlewy. Warto zwrócić uwagę na to, że takie odlewy mające swoje formy, da się sklasyfikować, względem konkretnych identycznych odlewów. O ile kamieniarze, mogli różnicować i coś dodawać do swoich wyrobów, to odlew żeliwny miał sztywny niezmieniany szablon. Elementem łączącym odlewnictwo z kamieniarstwem są kamienne postumenty pod żeliwne odlewy krzyża.

Miejsce z fundatorem jest niestety częściowo zdekompletowane. Wiemy tylko na pewno, że miał na imię Stefan. Tego typu zdekompletowane nazwiska, będzie można odnaleźć potem na cmentarzach. Zazwyczaj, fundatorzy byli zamożni i stać ich było też, na kamienny nagrobek, bo jak wiadomo, biedniejszym stawiano tylko drewniane krzyże, które z czasem się rozsypały i oni sami niejako znikali.

Kamienna podstawa ma też na jednym z boków specyficzny symbol, jest to krzyż, z jednego boku ma literę J z drugiego P a pod spodem S.

Na podstawie takich informacji, jakie daje nam ten krzyż, możemy tylko domniemać, że 11 stycznia 1875 roku miało miejsce jakieś ważne wydarzenie. Przed wojną w okolicy, gdzie stoi ta figura, były zabudowania. Można przypuszczać, że w tym miejscu swoje gospodarstwo miał Stefan i z dla siebie ważnej okazji, postawił tę fundację.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 9

Miejsce: w Podemszczyźnie stała cerkiew, ale spłonęła w 1944 roku. Pozostało po niej zaniedbane cerkwisko, z resztkami dzwonnicy murowanej. Usytuowane jest ono na końcu wioski, przy drodze w kierunku Rudki. Na skraju cerkwiska, przy drodze znajdziemy interesującą nas figurę.

Lokalizacja: 50.22638, 23.29536

Inskrypcja: język ukraiński

Od powietrza Głodu ognia i Wojny Uchowaj nas Panie
1915 Rok

Opis:

Można się zastanawiać, dlaczego w napisach, słowa Głód i Wojna, zostały napisane dużą literą, a powietrze i ogień z małej. Być może wskazuje to, że w 1915 roku, gdy przetoczył się tutaj front, najbardziej mieszkańcom dokuczał właśnie głód i niebezpieczeństwo wojny. Nieopodal w okolicach Brusna, w tym czasie rozegrała się duża bitwa. Rozkładające się ciała żołnierzy po niej, spowodowały w Bruśnie wybuch zarazy. Można uważać, że ta zaraza i do Podemszczyzny się dostała i walki też się tutaj toczyły.

Ciekawymi elementami ozdobnymi krzyżyka są gwiazdki na trzech ramionach. Teoretycznie w tych miejscach powinny być skróty i tabliczka z tytułem. Drugim dość niezwykłym zabiegiem na tej figurze, jest umieszczenie kapliczki między krzyżykiem a napisami. Zazwyczaj w tym miejscu, znajduje się coś w rodzaju pośrednika modlitw. Tymczasem, mamy tutaj postać Matki Boskiej Opieki (Pokrow), pod takim właśnie wezwaniem była cerkiew w Podemszczyźnie. W takim przypadku, nie byłby to pośrednik, ale główna siła opiekuńcza tej wioski, czyli Pokrowa. Stąd nie ma się co dziwić, że mamy na figurze taką postać.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 8

Miejsce: krzyż pańszczyźniany znajdziemy na cerkwisku w Podemszczyźnie.

Lokalizacja: 50.22621, 23.29526

Inskrypcja: język ukraiński

Ten krzyż postawiono w pamiątkę oswobodzenia od pańszczyzny 3 maja 1848 roku

Opis:

Jest to klasyczny przykład krzyża postawionego z okazji zniesienia pańszczyzny w Galicji.

TUTAJ album ze zdjęciami

Podemszczyzna 7

Miejsce: ten krzyż stoi 250 metrów przed cerkwiskiem w Podemszczyźnie.

Lokalizacja: 50.2239, 23.29486

Inskrypcja: język ukraiński

Zbaw Panie lud Twój

1873

Opis:

Zarówno żeliwny krzyżyk jak i postument z kamienia są uszkodzone, ale miejscowi mieszkańcy prowizorycznie naprawili też żeliwny krzyż.

TUTAJ album ze zdjęciami